Walidacja czyszczenia w farmacji dzieli się na 3 zasadnicze etapy: projektowanie, walidację oraz cykliczną weryfikację. Największym wyzwaniem jest wybór odpowiedniej metody (lub metod) do określenia znanych i potencjalnych pozostałości różnych substancji na różnych etapach w trakcie walidacji czyszczenia.
Wybór metody walidacji czyszczenia
W wielu przypadkach metody niespecyficzne na konkretną substancję (w odróżnieniu od metod specyficznych na produkt) jak chociażby pomiar TOC mogą dostarczyć precyzyjnych informacji o skuteczności czyszczenia na każdym etapie procesu walidacji czyszczenia. Kluczową kwestią jest to, że wybór jednej lub więcej metod zależy od charakteru pozostałości po procesie. W przypadku, gdy składnik aktywny nie ulega degradacji lub rozpuszczeniu podczas zwalidowanego procesu czyszczenia, a wszystkie związki interferujące są znane – metody specyficzne na produkt jak HPLC, UV/Vis lub ELISA mogą wystarczyć.
Metody walidacji czyszczenia specyficzne na produkt
Poniższe metody analityczne od wielu lat wykorzystywane są do walidacji czyszczenia – użytkownik za ich pomocą może określić obecność konkretnej substancji.
Chromatografia cieczowa (HPLC) umożliwia separację konkretnego produktu z matrycy i zmierzenie go (również ilościowe) za pomocą zestawu detektorów. Za pomocą HPLC można zidentyfikować obecność resztkowego związku, a przez to określić wydajność czyszczenia. W technice tej zakłada się, że wszystkie potencjalne zakłócenia lub resztkowe związki są w pełni znane, co stanowi poważne ograniczenie stosowalności HPLC do walidacji czyszczenia.
Test immunoenzymatyczny (ELISA) to reakcja typu antygen lub przeciwciało z użyciem określonych odczynników i standardów. Obecne w roztworze testowym białko wiąże się z enzymem, a późniejszy test polega na wykryciu tegoż wiązania.
Jeśli jednak białko jest zdenaturowane, ale nadal obecne w roztworze, test ELISA nie wykryje zdenaturowanej zawartości. Możliwości i ograniczenia testu ELISA pokrywają się z tymi z HPLC. Niemniej ELISA głównie wykorzystywana jest w biofarmacji.
Spektrometria UV/Vis wykorzystuje pomiar absorbancji o danej długości fali określonego zanieczyszczenia w roztworze. Główną zaletą tej metody jest prostota a ponadto pomiar nie wymaga uprzedniej separacji produktu z matrycy. Spektrometrii UV/Vis nie można jednak wykorzystać do identyfikacji wszystkich związków. Metoda posiada również ograniczenie w postaci potencjalnych interferencji przez inne związki absorbujące światło w roztworze.
Metody walidacji czyszczenia specyficzne na proces
Do walidacji czyszczenia zwykle wykorzystywane są metody pomiarowe specyficzne na proces.
Pomiar zawartości całkowitego węgla organicznego (TOC) umożliwia wykrycie wszystkich związków organicznych (a tak naprawdę węgla organicznego zawartego w tych związkach) w próbce. Metoda charakteryzuje się niezwykłą czułością również na związki degradujące lub takie, których kompletnie się nie spodziewamy. Pomiar TOC wykorzystywany jest na wszystkich etapach w trakcie walidacji czyszczenia. Metoda ta doskonale sprawdza się w identyfikacji awarii, niemniej jednak może wymagać stosowania metod uzupełniających, a wszystkie badane związki muszą być w środowisku wodnym.
Rys. 1. Analizator 1030W firmy OI Analytical używany do pomiarów zanieczyszczeń w walidacji czyszczenia.
Pomiar przewodności wykorzystywany jest do detekcji substancji jonowych (śladowych zawartości związków kwasowych lub zasadowych środków czyszczących) podczas końcowego płukania.
Do głównych zalet metody należy łatwość automatyzacji (online), a także wysoka wrażliwość na pozostałości jonowe – wdrożenie metody jest również dość proste i mało czasochłonne. Niemniej jednak w farmacji metoda ta może zostać wykorzystywana jedynie do detekcji części związków (środków czyszczących lub jonowych API) tylko w formie popłuczyn.
Farmacja – którą metodę walidacji czyszczenia wybrać?
Podczas każdej procedury walidacji czyszczenia w farmacji zasadnicze znaczenie ma dobór odpowiednich metod analitycznych. Muszą być one zdolne do określenia czy cały proces walidacji czyszczenia został poprawnie zaprojektowany, co ma pomóc w zminimalizowaniu ryzyka zanieczyszczenia naszego produktu.
Najlepszym rozwiązaniem jest posiadanie kilku metod analitycznych potwierdzających, że proces czyszczenia jest poprawnie zaprojektowany i mogących to cyklicznie weryfikować. Konieczność kontroli np. substancji toksycznych nie spowoduje całkowitego odejścia od metod specyficznych na produkt w procesie walidacji czyszczenia.
Niemniej metody niespecyficzne na konkretną substancję (szczególnie TOC) dają nam dużo więcej informacji o procesie umożliwiając opracowanie dużo bardziej dokładnej i wydajnej technologii mycia – bez analizatora TOC będzie to znacznie trudniejsze (o ile w ogóle możliwe).
